Category: Uncategorized

Bha bliadhna de shoirbheasan aig Bòrd na Gàidlhig, tha aithisg na buidhne airson 2019/20 air a sealltainn. Tha Bòrd na Gàidhlig (BnG) cuideachd air moladh fhaighinn bho an luchd-sgrùdaidh on taobh a-muigh.

Tha a’ bhuidheann phoblach neo-roinneil air leantainn air adhart leis an obair aice le com-pàirtichean lìbhrigidh gus cur ri cleachdadh, ionnsachadh agus cur air adhart na Gàidhlig air feadh na h-Alba, ann an sgìrean bailteil agus anns na coimhearsnachd traidiseanta. Bha leudachadh maoineachaidh ann de £0.04m gu £1.8m gus obair a bharrachd a chur an comas ann an 2019/20.

Tron bhliadhna, b’ e #Cleachdi fear de na pròiseactan ùra inntinneach a stèidhich sinn, pròiseact a thog ùidh aig daoine aig gach aois. ’S e iomairt a th’ ann gus barrachd dhaoine a bhrosnachadh gus Gàidhlig a chleachdadh nas trice ann am barrachd shuidheachaidhean, rud a tha na phrìomh amas anns a’ Phlana Nàiseanta Ghàidhlig làithreach. Uile gu lèir, chaidh 13.8k nithean sanasachd iarraidh is a sgaoileadh taobh a-staigh a’ chiad 4 mìosan – àireamh fìor bhrosnachail.

Chaidh an sgeama tùsail a leudachadh gu #Cleachdiaigantaigh gus a h-uile duine a bhrosnachadh gus a’ Ghàidhlig a chleachdadh aig an taigh agus gu sònraichte gus taic a thoirt do dhaoine òga aig àm a’ ghlasaidh. Tha seo air a bhith luachmhor ann an dachaighean far nach eil cus Ghàidhlig air a bruidhinn agus tha an obair seo a’ leantainn, a’ cur ri luach ri ionnsachadh cànain.

Thuirt Màiri NicAonghais, Cathraiche BnG: “Bha bliadhna air leth torrach againn is tha seo follaiseach san aithisg seo. Lìbhrig a’ bhuidheann iomadh toradh is buannachd sònraichte dhan Ghàidhlig tron bhliadhna agus rinn sinn leasachaidhean mòra taobh a-staigh na buidhne. Chuir sin ann an deagh stèidh sinn aig àm a’ ghlasaidh agus mar sgioba làidir is misneachail dhèilig sinn gu soirbheachail le dùbhlain COVID.”

Am measg nam prìomh naidheachdan bho aithisg 2019-20 tha:

• Àrdachadh nach beag anns an àireamh de dh’ ùghdarrasan poblach a tha a’ deasachadh agus a’ cur an gnìomh planaichean Gàidhlig – leis an àireamh air èirigh bho 57 gu 68 ùghdarrasan poblach
• Bha suirbhidh luchd-ùidh a’ sealltainn gun robh 83% ag aontachadh ris a’ bheachd gu bheil BnG a’ coileanadh a dhleastanasan gu h-èifeachdach agus a’ toirt seachad taic.
• Bha siostaman taobh a-staigh na buidhne, agus tha iad fhathast, a’ fàs nas fheàrr le toraidhean ann an suirbhidh an luchd-obrach a’ sealltainn gu bheil 80% den luchd-obrach den bheachd gu bheil an obair aca a’ toirt sàsachd dhaibh agus gu bheil an obair aca a’ dèanamh eadar-dhealachadh.
• Chaidh 7 a-mach à 9 de na PCC sa Phlana Chorporra a choileanadh
• Chaidh 73 de na 85 gnìomhan sa Phlana Gnìomh a choileanadh, le 8 dhiubh air an coileanadh gu ìre ro dheireadh na bliadhna agus leis a’ chòrr dèante às dèidh deireadh na bliadhna.
• Thug BnG taic-airgid do raon nas motha de dh’oifigearan Gàidhlig ann an sgìrean eileanach is dùthchail.
• Thug BnG taic-airgid do mhòr-ionadan sna bailtean gus cleachdadh na Gàidhlig a neartachadh.

Fhuair BnG moladh cuideachd às dèidh leasachaidhean mòra ann an ceannardas is riaghladh, a rèir na h-aithisg bliadhnail as ùire.

Chomharraich aithisg 2019-20 gun tug luchd-sgrùdaidh on taobh a-muigh moladh dhan bhuidhinn airson nan ceumannan a tha iad air gabhail às dèidh dhaibh plana leasachaidh a chur an sàs thairis air na 12 mìosan a dh’fhalbh.

Thuirt Shona Niclllinnein, Ceannard BnG: “Thug seo misneachd dhuinn agus tha i air ar brosnachadh gu mòr a thaobh nam pròiseasan againn airson leasachadh leantainneach. Thar na bliadhna a dh’fhalbh chunnacas grunn leasachaidhean cudromach. Tha sinn air adhartas mòr a dhèanamh ann a bhith a’ leasachadh ar buidhne, agus tha seo uile air dèanamh cinnteach gu bheil sinn air leasachadh na Gàidhlig a bhrosnachadh ann an Alba.”

Chomharraich am plana leasachaidh adhartas ann an ceithir prìomh raointean – riaghladh agus fosgarrachd; trèanadh is leasachadh; conaltradh; agus luach an airgid. Tha leasachaidhean cuideachd air tachairt ann an siostaman taobh a-staigh Bòrd na Gàidhlig, a bharrachd air an deagh obair leantainneach le luchd-ùidh.

Chuir Màiri NicAonghais ris: “Ged a tha an suidheachadh dùbhlanach seo fhathast a’ toirt buaidh mhòr air a’ Ghàidhlig, tha cothroman ùra a’ tighinn am follais cuideachd. Tha sinn ag amas air dèanamh cinnteach gum bi adhartas agus tèarainteachd ann dhan Ghàidhlig anns na h-amannan gun samhail seo tro cho-obrachadh tron dùthaich air fad. Gu ruige seo tha na soirbheachasan nam bun-stèidh airson leasachaidhean a bharrachd agus tha feum air maoineachadh a bharrachd dhan Ghàidhlig airson seo a a thoirt gu buil. Le bhith dàna agus ùr-gnàthach , is urrainn dhuinn mòran cheumannan cumhachdach is àrd-amasach a choileanadh ann a bhith a’ togail àite na Gàidhlig ann an Alba ùr agus eadar-dhealaichte, le Bòrd na Gàidhlig a’ gabhail an stiùir.”

Leugh aithisg bhliadhnail Bhòrd na Gàidhlig 2019-20 an-seo

Notaichean don luchd-deasaiche
• Fhuair Bòrd na Gàidhlig Tabhartas-gus-Cuideachadh de beagan nas lugha na £5.2 millean uile gu lèir ann an 19/20 – feumaidh Bòrd na Gàidhlig obrachadh taobh a-staigh an riarachaidh ionmhasail seo a thugadh dhaibh le Ministearan na h-Alba.
• Bha £1.6 millean airson prìomh chosgaisean ruith, agus chaidh £2.5 millean gu maoinean leasachaidh Gàidhlig – a’ gabhail a-steach maoineachadh coimhearsnachd do dhaoine, pròiseactan agus buidhnean, agus £1.1 millean a dh’ionnsaigh Maoin Buileachaidh nam Planaichean Gàidhlig.

An-diugh, tha Bòrd na Gàidhlig (BnG) a’ cur air bhog ceisteachan air-loidhne airson beachdan a thrusadh air na bu chòir a bhith anns an ath Phlana Nàiseanta Ghàidhlig. Tha am Plana Nàiseanta Gàidhlig làithreach a’ ruith bho 2018 gu 2023, leis an dùil gun tèid am plana ùr fhoillseachadh ann an 2023.

’S e fear de na prìomh dhleastanasan a th’ aig BnG fo Achd na Gàidhlig 2005 a bhith a’ cruthachadh a’ Phlana Nàiseanta Ghàidhlig gach còig bliadhna, mus tèid a chur do Mhinistearan na h-Alba a’ sireadh aonta.

Thathar ag amas air an ath dhreachd den PNG a chur a-mach airson co-chomhairle phoblach fad trì mìosan as t-Fhoghair 2021.

Thuirt Daibhidh Boag, Stiùiriche Planadh Cànain agus Leasachaidhean Coimhearsnachd, “Aig an ìre seo tha sinn ag amas air beachdan a thrusadh bho dhiofar dhaoine air na prìomhachasan a th’ aca airson leasachadh na Gàidhlig thairis air na bliadhnaichean ri teachd.”

“Tha còmhraidhean cudromach a’ dol air adhart an-dràsta mu dheidhinn leasachadh na Gàidhlig agus tha an ceisteachan air-loidhne seo a’ toirt cothrom do dhaoine bho choimhearsnachdan air feadh na dùthcha pàirt a ghabhail.”

“Bidh na toraidhean a’ toirt bunait làidir dhuinn airson an dreachd phlana fhèin a thèid a-mach gu co-chomhairle phoblach airson trì mìosan nas fhaide air adhart an ath bhliadhna, far am faigh daoine cothrom eile na beachdan aca a thoirt seachad.”

Fiosrachadh as ùire: Dhùin an ceisteachan seo ri freagairtean air an 25mh den Fhaoilleach 2021.

Tha Diluain 7 Dùbhlachd 2020 a’ comharrachadh toiseach Cholmcille 1500, cuimhneachan fad-bliadhna air 1500 bliadhna bho rugadh Naomh Calum Cille agus a dhìleab. Tòisichidh agus crìochnaichidh a’ bhliadhna air 7 Dùbhlachd, co-latha-breith traidiseanta an naoimh.

Tha Colmcille 1500 a’ faighinn taic agus cuideachadh bhon phrògram com-pàirteachais ‘Colmcille’ air a ruith le Bòrd na Gàidhlig agus Foras na Gaeilge, a tha a’ ceangal coimhearsnachdan Gàidhlig na h-Èireann agus na h-Alba.

Bha na coimhearsnachdan manachail a stèidhich Calum Cille a’ ceangal thar linntean ri raon farsaing de dhaoine ann an Èirinn, Alba agus ceann a tuath Shasainn, agus nas fhaide air falbh, a’ sìneadh do mhòr-thìr na Roinn Eòrpa. Thèid a’ bhliadhna a chomharrachadh ann an iomadh dòigh eadar-dhealaichte le coimhearsnachdan agus buidhnean eadar-mheasgte. Bidh cuid a’ coimhead ri dìleab spioradail is creideimh an naoimh; bidh ùidh aig cuid ann an cùisean eachdraidheil agus àrsaidheachd; agus bidh cuid eile a’ comharrachadh nan ceanglaichean cànanach agus cultarail eadar na Gàidheil air feadh na cruinne.

Bidh Bòrd na Gàidhlig agus Foras na Gaeilge a’ cuimseachadh air na ceanglaichean cànanach is cultarach eadar dùthchannan, le raon de thachartasan air an dealbhadh airson na seachdain cur air bhog, nam measg:

• Thèid sreath de theachdaireachdan bhidio bho dhaoine fa leth agus buidhnean a’ comharrachadh Colmcille 1500 a sgaoileadh air duilleag Facebook Colmcille agus air www.colmcille.net
• Thèid cèilidh air-loidhne a chumail air duilleag Facebook Colmcille gus an dà chànan, an ceòl agus an cultar a chomharrachadh agus a thaisbeanadh.
• Cuiridh Bòrd na Gàidhlig maoin Cholmcille air bhog. Is e maoin bhliadhnail a tha seo a tha fosgailte don h-uile duine, a’ toirt taic do phròiseactan a tha a’ feuchainn ri ceanglaichean eadar luchd-labhairt na Gàidhlig ann an Alba agus Èirinn a neartachadh.

Thuirt Shona NicIllinnein, Ceannard Bòrd na Gàidhlig, “Tha an Naomh Calum Cille agus a dhìleab air cumadh a thoirt air cànan, cultar agus eachdraidh na h-Alba agus na h-Èireann, agus mar sin, tha a’ bhliadhna na cothrom gus ceanglaichean eadar an dà dhùthaich a neartachadh. Tha sinn a’ coimhead air adhart ri barrachd thachartasan tron bhliadhna, le prìomh thachartas air a phlanadh timcheall air Fèill Chaluim Chille air 9 Ògmhios 2021. Mholainn dhan a h-uile duine pàirt a ghabhail annta agus a bhith a’ comharrachadh na bliadhna ann an dòigh sam bith as urrainn dhaibh.”

Am measg cuid de na tachartasan a tha san amharc airson bliadhna Cholmcille 1500 tha:
• Bhidio sanasachd goirid bho Showcase Scotland mu Ghàidhlig na h-Alba, le maoineachadh bho Bhòrd na Gàidhlig. Bidh seo ag amas air luchd-adhartachaidh fhèisean agus tachartasan cultarach bho thall thairis. Bidh cuirm/taisbeanadh air-loidhne ann cuideachd (coltach ris an Gaelic Showcase beò sna bliadhnaichean a dh’fhalbh).
• Brosnaichidh Bòrd na Gàidhlig agus Foras na Gaeilge sgoiltean meadhain-Ghàidhlig a bhith a’ ceangal ri chèile tro phròiseactan bho gach taobh de Chuan na h-Èireann.
• Tha Bòrd na Gàidhlig ann an còmhraidhean le com-pàirtichean lìbhrigidh gus goireas air-loidhne ùr a chruthachadh airson sgoiltean a bhios a’ teagasg abairtean bunaiteach ann an Gàidhlig agus Gaeilge gus am faigh clann (agus inbhich) conaltradh sa chànan.
• Feadh na bliadhna, bidh CHARTS, a’ bhuidheann cultair & dualchais Albannach stèidhichte ann an Earra-Ghàidheal, ag ainmeachadh luchd-buannachaidh an sgeama duais ealain mìosail agus taisbeanadh air-loidhne aca gus ìomhaigh agus taic a thoirt do obair luchd-ealain Gàidhlig, air cuspairean a bhuineas ri Colmcille: https://www.chartsargyllandisles.org/.

Thuirt Seán Ó Coinn, Príomhfheidhmeannach (Àrd-oifigear) Fhoras na Gaeilge, “Le uiread aire air feadh na cruinne air na tha gar sgaradh, tha comharrachadh dìleab Cholmcille ann an 2021 a’ toirt cothrom math dhuinn ceanglaichean làidir cànanach is cultarach a neartachadh eadar Èirinn agus Alba, agus eadar ceann a tuath agus ceann a deas na h-Èireann. Leigidh an cuimhneachan a chaidh a dhealbhadh airson 2021 leinn leantainn an cas-cheum Cholmcille agus a dhìleab cànanach is cultarach a chomharrachadh taobh a-muigh nan eileanan seo.

“Tha mi a’ coimhead air adhart ri com-pàirteachasan ùra eadar sgoiltean, ri ceanglaichean ùra eadar na ginealaichean, ri fiosrachadh ùr a’ tighinn am bàrr mu dhìleab Cholmille, agus ri bhith a’ cleachdadh na dìleib sin gus ath-bheothachadh a dhèanamh air coimhearsnachdan ionadail.”

A bharrachd air na sgeamaichean bliadhnail a bhrosnaicheas ceanglaichean eadar Gàidhlig na h-Èireann agus na h-Alba, tha Foras na Gaeilge an dòchas prògram maoineachadh coimhearsnachd a bharrachd ainmeachadh a dh’aithghearr gus aire a thogail mu Cholmille agus na chuir e ris na ceanglaichean cànanach is cultarach eadar Èirinn agus Alba.

Tadhail air www.colmcille.net airson fiosrachadh mu thachartasan.

Thig còmhla rinn air na meadhanan sòisealta tro na tagaichean #Colmcille1500 agus #Colmcille gus ceangal a dhèanamh ri coimhearsnachd eadar-mheasgte Cholmcille air-loidhne. Lean sinn air Instagram @Colmcille agus dèan like air @Colmcille1500 air Facebook gus am fiosrachadh as ùire bhuainn fhaighinn

Tha Ministearan na h-Alba ag iarraidh triùir a tha sgileil is dealasach a chur an dreuchd mar bhuill air Bòrd-stiùiridh Bhòrd na Gàidhlig (BnG), a’ phrìomh bhuidheann phoblach ann an Alba airson a’ chànain.

Tha BnG a’ lorg dhaoine aig a bheil na h-aon àrd-amasan ris a’ Phlana Cànain Nàiseanta Gàidhlig (PCNG) airson 2018-23 agus a chuireas ri slighe ro-innleachdail na buidhne agus ri bhith a’ cur amasan dùbhlanach fa a chomhair. Cuiridh buill ùra ri amasan a’ cheathraimh eagrain den PCNG, le dùil gun tèid fhoillseachadh ann an 2023.

Tha BnG gu h-àraidh a’ sireadh dhaoine aig a bheil eòlas ann an stiùireadh atharrachadh; riaghladh corporra agus tuigse air stiùireadh ionmhasail; sgilean conaltraidh corporra; planadh ro-innleachdail; a bhith ag obair le daoine eile agus le coimeas luach na buidhne a bhrosnachadh tro dhùbhlain cuideachail.

Thuirt Cathraiche Bòrd-stiùiridh BnG, Màiri NicAonghais: “Bidh na buill ùra a’ tòiseachadh aig àm dùbhlanach agus glè inntinneach leis a’ chothrom a chur ri PCNG ùr.
Bhrosnaichinn daoine aig a bheil an ùine, an t-eòlas agus an ùidh ann a bhith a’ dèanamh cinnteach gum bi a’ Ghàidhlig maireannach san àm ri teachd anns gach coimhearsnachd, bho fheadhainn air-loidhne, bailtean no sgìrean dùthchail gus iarrtas a chur a-steach.”

Bithear an dùil gun cur buill a’ Bhùird-stiùiridh seachad trì latha gach mìos air obair BnG. Mairidh na dreuchdan mar bhuill den Bhòrd-stiùiridh airson teirm ceithir bliadhna agus math dh’fhaodte sìneadh gu dara teirm. Bidh na dreuchdan a’ tòiseachadh air 1 Giblean 2021, agus ’s e meadhan oidhche air 18 Dùbhlachd 2020 an latha mu dheireadh airson iarrtasan.

Thèid agallamhan a chumail air 27, 28 agus 29 Faoilleach 2021.

Gheibhear pasgan iarrtais agus fiosrachadh mionaideach air na dreuchdan seo agus dreuchdan poblach eile air an làraich-lìn airson dreuchdan poblach: www.appointed-for-scotland.org

Tha prìomh bhuidhnean ann an saoghal na Gàidhlig a’ brosnachadh dhaoine òga air feadh na dùthcha gus na guthan aca a thogail is Bòrd na Gàidhlig a’ cur chothroman air bhog gus èisteachd riutha.

Bidh BnG a’ ruith shuirbhidhean air loidhne do dh’òigridh stèidhichte air na beachdan is molaidhean aca a thaobh cleachdadh na Gàidhlig agus mar a bheirear àrdachadh dha anns na coimhearsnachdan aca.

Bidh an dà shuirbhidh, a thèid a sgaoileadh do sgoiltean agus buidhnean coimhearsnachd, do sgoilearan Bun-sgoil clas 5-7, sgoilearan Àrd-sgoile ÀS1-ÀS6 agus do luchd-fàgail na sgoile. Thèid na suirbhidhean a ruith gu ruige 15mh den t-Samhain, fhad ’s a bhios a’ bhuidheann leasachaidh Gàidhlig a’ cruinneachadh bheachdan a tha deatamach a thaobh a’ chànain san àm ri teachd agus mar as urrainn do daoine òga cur ri seo air feadh na h-Alba.

Bidh na suirbhidhean seo cuideachd a’ cur ri trì buidhnean fòcais air loidhne a tha gan cur air dòigh le BnG ann an com-pàirteachas le buidhnean leithid Comunn na Gàidhlig, Fèisean nan Gàidheal agus YoungScot, mar phairt den iomairt #cleachdi. Bidh iad a’ toirt cothrom do dhaoine òga fa leth a lionas na suirbhidhean a bhith a’ dol an sàs sna buidhnean. Tha sinn an dùil gum bi seo a’ brosnachadh sgoiltean, bhuidhnean coimhearsnachd agus ùghdarrasan ionadail daoine òga a chur air adhart agus na buidhnean cleachdaidh is iomairtean Gàidhlig aca fhèin a ruith.

Thuirt Lucy Hannah, Tosgaire Òg na Gàidhlig 2019-20: “Tha soirbheas na Gàidhlig san àm ri teachd an urra ri Gàidheil òga a bhith a’ gabhail seilbh air a’ chùis agus a bhith a’ taghadh na slighe air adhart dhaibh fhèin. Tha Bòrd na Gàidhlig air fìor dheagh chothrom a thoirt do dhaoine òga na beachdan aca a chur an cèill agus gus an cànan againn a neartachadh. Mar sin, tha e ro-chudromach gun gabh daoine òga pàirt san iomairt seo.”

Thuirt Shona NicIllInnein, Ceannard Bhòrd na Gàidhlig: “Is e amas a’ Phlana Cànain Nàiseanta Ghàidhlig gun tèid a’ Ghàidhlig a chleachdadh nas trice, le barrachd dhaoine agus ann am barrachd shuidheachaidhean agus tha pàirt ro-chudromach aig daoine òga gus dèanamh cinnteach gun tachair seo aig an àm seo agus san àm ri teachd. ”

“Bhrosnaichinn uiread ’s a ghabhas de dh’òigridh air feadh na h-Alba gus pàirt a ghabhail anns na suirbhidhean air loidhne againn. Gu tric, tha daoine òga gu math tionnsgalach agus tha sinn a’ faicinn seo mar fhìor dheagh chothrom airson a bhith a’ toirt cruth-atharrachadh air a’ Ghàidhlig. San aithghearrachd, bidh am fiosrachadh bho na suirbhidean is na buidhnean a’ dèanamh cinnteach gu bheil sinne agus ar com-pàirtichean a’ freagairt ris na feumlachdan is na h-iarrtasan aig òigridh na Gàidhlig.

“Tha seo na àm ro chudromach dhan Ghàidhlig san fharsaingeachd agus tha e fìor chudromach cho fad ’s gu bheil sinn ag ullachadh airson an ath phlana nàiseanta, gum bi ar ceumannan air stiùireadh gu ceart gus dèanamh cinnteach gun lean cleachdadh na Gàidhlig fad ghinealaichean ri teachd.”

Gheibhear ceanglaichean nan suirbhidhean an seo:

Fios as ùire: Dhùin an ceisteachan seo ri freagairtean air an 15mh Samhain 2020.

Lorg rannsachadh ùr-ghnàthach air mar a tha a’ Ghàidhlig ga faicinn le sgoilearan àrd-sgoile agus mar a tha i a’ cur ri an cuid sgilean cànanach is inntinneil gu bheil buannachdan mòra ann bho bhith a’ bruidhinn a’ chànain cho math ri cànan cruinneil leithid Beurla.

Chaidh an sgrùdadh air bogadh, a chaidh a mhaoineachadh le Bord na Gàidhlig, a stiùireadh leis an Dr Maria Garraffa agus sgioba aig Oilthigh Heriot-Watt, còmhla ris an Àrd-ollamh Bernadette O’Rourke aig Oilthigh Ghlaschu agus an t-Àrd-ollamh Antonella Sorace aig Oilthigh Dhùn Èideann.

Dh’obraich iad còmhla ri sgoilearan aig ceann shuas na sgoile ann an Sgoil Ghàidhlig Ghlaschu, an solaraiche as motha de dh’fhoghlaim tro mheadhan na Gàidhlig ann an Alba, gus faighinn a-mach mar a tha an ginealach as òige de luchd-labhairt na Gàidhlig a’ faicinn agus a’ cleachdadh a’ chànain.

Rinn an rannsachadh sgrùdadh airson a’ chiad uair gu sònraichte air a’ cheist an robh deugairean nas sine, às dèidh 15 bliadhna ann am foghlam tron Ghàidhlig, a’ leantainn orra le bhith a’ bruidhinn na Gàidhlig, no dè a bheireadh orra sgur a bhith ga bruidhinn.

Sheall an rannsachadh nach robh Gàidhlig a bhith aca a’ toirt droch bhuaidh aig comas nan sgoilearan Beurla a bhruidhinn gu math – agus sheall e gu bheil dà-chànanas a’ cruthachadh barrachd chothroman dhaibhsan a tha fileanta san dà chuid.

Thuirt an Dr Maria Garraffa, Iar-ollamh ann an Oilthigh Heriot-Watt: “Tha sinn air dearbhadh gu soilleir nach eil na deagh bhuananchdan aig dà-chànanas an crochdadh air a bheil iad a’ cleachdadh mion-chànan dùthchasach beag mar a’ Ghàidhlig no cànan cruinneil leithid Fràingis no Spàinntis. Chan eil an comas Gàidhlig a bhruidhinn a’ toirt droch bhuaidh air comas sa Bheurla, agus tha i a’ tabhann na h-aon bhuannachdan inntinneil do luchd-labhairt dà-chànanach agus tha e cuideachd na sgil a chruthaicheas barrachd chothroman”.

“Tha a bhith comasach ann am barrachd is aon chànan air a bhith air a cheangal ri bhith soirbheachail ann an gnìomhachas cruinneil. Ach tha sgrùdaidhean a rinn luchd-rannsachaidh anns a’ Chuimrigh air sealltainn gu bheil sgoilearan ann am prògraman bogaidh gu tric a’ faicinn a’ chànain dhùthchasaich aca mar roghainn cuspair as urrainn dhaibh a leigeil seachad nuair a dh’fhàgas iad an sgoil. Bidh sinn ag obair le sgoilearan a bhios a’ fàgail na sgoile a dh’aithghearr airson a dhol a-steach a dh’obair agus chan eil sinn airson ’s gun caill iad an cuid sgilean Gàidhlig.

“Tha clann ann am foghlam tro mheadhan na Gàidhlig ag atharrachadh mar a tha daoine a’ faicinn na Gàidhlig agus feumar taic fhaighinn gus a bhith a’ sealltainn gu bheil i iomchaidh ann an co-theacsa gnìomhachais. Chan e sgil airson na sgìre ionadail a-mhàin a th’ ann an comas Gàidhlig a bhruidhinn – dh’fhaodadh e a bhith feumail agus buannachdail aig ìre chruinneil.”

Thuirt an Leas-phrìomh Mhinistear, Iain Swinney: “Tha mi a’ cur fàilte air an rannsachadh seo le Oilthigh Heriot Watt a tha a’ dearbhadh nam buannachdan aig dà-chànanas dhan chloinn ann am foghlam Gàidhlig. Tha mi an dòchas gun toir seo misneachd do phàrantan a tha air an òigridh a chur gu foghlam tro meadhan na Gàidhlig – àireamh a tha a’ sìor-fhàs – agus gum brosnaich e càch gus an ceum sin a ghabhail.”

Tha na buileann seo ro-chudromach airson nan ath-cheumanan de na poileasaidhean ath-bheothachaidh a tha ag amas air a’ Ghàidhlig a shàbhaladh. Tha iad a’ sealltainn nach eil dà-chànanas ann am mion-chànan a’ dèanamh cron air comas anns a’ chànan coimhearsnachd, agus gu dearbh gu bheil iad a’ cuideachadh le bhith a’ leasachadh sgilean inntinneil. Agus a bharrachd air seo, tha iad a’ sealltainn gu bheil inbhich òga aig a bheil an cànan, agus gu sònraichte luchd-labhairt ùra, a’ faicinn Gàidhlig ann an dòigh fhàbharach agus nach eil na beachdan neo-fhàbharach aca a thaobh a’ chànain a tha gu tric aig ginealaich as sine.

Thuirt Jim Whannel, Stiùiriche Foghlaim Bhòrd na Gàidhlig: “Tha an Sgioba Foghlaim aig Bòrd na Gàidhlig, a’ cur fàilte chridheil air an rannsachadh inntinneach seo, a tha a’ toirt dhuinn barrachd fianais chruaidh air na buannachdan a tha daoine òga a’ faighinn bho bhith dà-chànanach mar inbhich mar thoradh air Foghlam tro Mheadhan na Gàidhlig. Cumaidh seo taic ri beachdachadh a bharrachd, ann an co-theacsa Lèirmheas OECD air Curraicealam na h-Àrd-sgoile, air mar as urrainn do dh’Alba na cothroman a th’ aig Foghlam tron Ghàidhlig airson daoine òga a leudachadh barrachd air feadh na dùthcha.”

Tha seo ag ràdh gum feumar na co-theacsan anns a bheil Gàidhlig ga bruidhinn a leudachadh agus a dhèanamh nas fharsainge airson a bhith a’ brosnachadh cleachadh a’ chànain anns an raon shòisealta mar chànan a tha daoine ag iarraidh bruidhinn.

Chaidh toraidhean a’ phròiseict a thaisbeanadh bho chionn ghoirid ann an co-theacsa an European COST Action “Lìonra an Luchd-labhairt Ùra” air poileasaidhean agus cleachdaidhean gus taic a chumail ri mion-chànanan.

Chithear am pàipear bho Dhimàirt 20 Dàmhair: https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fpsyg.2020.570587/full.

Tha fèill ga dhèanamh air an obair ùr-gnàthach san deach sgioba leasachaidh Chomuinn na Gàidhlig an sàs ri linn glasadh Covid-19 gus a’ Ghàidhlig a chumail ri òigridh na h-Alba.

Le maoin bho Bhòrd na Gàidhlig, agus taic bho cheithir Comhairlean, tha sgioba ‘Iomairtean Ghàidhlig’ ChnaG a-nis an sàs ann an 15 sgìrean air feadh Alba. Tha a mhòr chuid den sgioba seo ag obair ann an dlùth chompàirt ri sgoiltean anns na sgìrean aca – is le na sgoiltean dùinte b’fheudar dhaibh cleasan ùra a chleachdadh airson aire an òigridh a ghlacadh, agus gus na b’urrainnear den Ghàidhlig a chumail riutha.

Thar na mìosan tha fèill mhòr air a bhith air an obair a tha seo, le luchd-teagaisg agus pàrantan. Bha seo uile a’ leantainn mar phàirt den iomairt #cleachdiaigantaigh.

Thuirt Marina Mhoireach, Stiùiriche Leasachaidh ChnaG: “Tha sinn gu math toilichte gum bheil daoine anns a’ choimhearsnachd air fios a thoirt dhuinn mun obair san deach an sgioba-iomairt an sàs anns na mìosan a chaidh seachad. Chan e rud furast’ a bha seo air diofar adhbharan.

“’Sa chiad àite cha deach duine dhan sgioba againn fhastadh a thaobh cho math neo cho eòlach ‘s a bha iad air meadhanan is teicneòlas ùr – tha sinn a’ toirt prìomhachas mhòr dha an comasan a th’ aca dàimh pearsanta a thogail leis an òigridh. Le sin bha aig feadhainn ri eòlas a chur air cleasan is teicneòlas ùr – rud a rinn iad gu dìcheallach. San dàrna àite, bha sinn a’ feuchainn ri seachnadh strì sam bith leis an là-sgoile, far an robh tidsearan is eile an sàs ann an leasanan ‘air-loidhne’. Bha sin a’ fàgail sgioba ChnaG ag obair air seiseanan nas fhaide dhan latha agus air an fheasgair – is a’ feuchainn ris an òigridh a thàladh air ais dha na sgrìonaichean aca!

“Dh’aindheoin seo, dhearbh an sgioba cho cruthachail ‘s a tha iad leis an liuthad beachd agus rud ùr a rinn iad. Tha cus, cus ann am mìneachadh air fad, ach eadar farpaisean cheist is sgrìobhaidh, bhideothan, geamachan is eile, rinn sinn ar uile-dhiochill aire an òigridh a ghlèidheadh.”

Am measg na rudan san deach sgioba ChnaG an sàs bha:
• Clubaichean as dèidh na sgoile le geamannan agus cothroman còmhraidh
• Bhidiothan beò le dealbhadh is cruthachadh/ealain/Bingo/briathrachas
• Co-fharpais lèine-t, cothrom don òigridh air feadh Alba a bhith cruthachail is iad a’ dealbhadh lèine-t le abairtean Gàidhlig orra!
• Farpaisean-cheist ionadail agus nàiseanta
• Cèic is cabadaich air loidhne
• Ìoga air loidhne
• Cèilidhean air loidhne
• Farpais sgrìobhaidh ‘Air a’ Chladach’ a’ comharrachadh Bliadhna Cladaichean is Uisgeachan 2020 ann an Alba
• FilmG agus dràma air loidhne
• Spòrs a-muigh le astar-shòisealta nuair a bha sin ceadaichte

Thar na mìosan tha diofar bheachdan air thighinn a-steach, ag innse mun an luach a bha daoine a’ cur air na cothroman-cleachdaidh seo, leithid:

“Chòrd na bhidiothan a rinn thu gu mòr riutha..mòran taing.”

“Deagh spòrs!”

“Taing airson a h-uile rud a tha thu a’ dèanamh, gu h-àraidh thairis na mìosan a dh’fhalbh.”

“Mòran taing airson deagh spòrs air latha gu math fliuch.”

Thuirt Daibhidh Boag, Stiùiriche Planadh Cànain is Leasachaidhean Coimhearsnachd bho Bhòrd na Gàidhlig: “ ’Sa chiad dol a-mach, bu mhath leam taing mhòr a thoirt dha na h-oifigearan a bha an sàs le #cleachdiaigantaigh airson seirbheis cho math a chur air dòigh gu sgiobalta. Bha sinn a’ faicinn buidhnean Gàidhlig ag obair còmhla gus taic a chumail ri cleachdadh na Gàidhlig aig an taigh agus ann an co-bhonn le sgoiltean. Far nach robh e comasach dha daoine òga tighinn còmhla mar as àbhaist anns na coimhearsnachdan aca fhèin, bha e comasach dhaibh tighinn còmhla mar choimhearsnachd air-loidhne air feadh Alba. Tha sinn air tòrr ionnsachadh tron àm dùbhlanach seo a bhios feumail dhuinn anns na bliadhnaichean ri teachd.”

Marina Mhoireach a-rithist: “Coltach ris a h-uile buidheann eile, tha sinn a’ feuchainn ri ar n-obair a chumail a’ dol fhad ’s a tha gnothaichean am bhìoras a’ cur caran mar coinneamh. Tha dùbhlain ùra romhainn le suidheachadh na sgoiltean gu math caochlaideach fhathast. Far am bu mhiann leinn a bhith an sàs ann an clubaichean dèidh sgoile, neo seiseanan spòrs, chan eil na h-aon chothroman againn ‘s a b’àbhaist. Ach le taic bhon Bhòrd, agus na Comhairlean, leanaidh sinn oirnn a’ feuchainn ri aire an òigridh a ghlacadh agus spòrs a chumail riutha sa Ghàidhlig.”

CRÌOCH

Tha còrr is 50 buidheann, a’ gabhail a-steach buidhnean coimhearsnachd, air maoineachadh taic ro-chudromach COVID-19 fhaighinn bho Bhòrd na Gàidhlig

Tha còrr is 50 buidheann, a’ gabhail a-steach buidhnean coimhearsnachd a bha a’ cur air adhart phròiseactan Gàidhlig tron ghlasadh sìos air taic-airgid fhaighinn bho Mhaoin Taic COVID-19 aig Bòrd na Gàidhlig.

Dh’fhosgail a’ mhaoin na bu thràithe as t-samhradh mar fhreagairt air a’ ghalar mhòr-sgaoilte eadar-nàiseanta, le còrr is £100,000 ri fhaighinn do bhuidhnean ion-ròghnach. A chionn ’s gun robh fèill gun samhail air, dh’aontaich am Bòrd £90,000 a bharrachd a thoirt seachad.

Chaidh maoineachadh a chur air dòigh gus na buidhnean seo a chuideachadh gus an obair aca a chumail a’ dol agus a leudachadh air-loidhne, gus goireasan is trèanadh a cho-roinn; agus gus dèanamh cinnteach gum bi iad ann an deagh shuidheachadh às dèidh an t-suidheachaidh seo.

Tha Stòrlann Nàiseanta na Gàidhlig, a tha a’ faighinn maoineachadh bliadhnail bho Bhòrd na Gàidhlig, air £32,300 fhaighinn seachad gus grunn ghoireasan foghlaim a mhaoineachadh airson cleachdadh ann an ionnsachadh aig an taigh no ionnsachadh measgaichte.

Am measg nam buidhnean eile a fhuair maoineachadh, tha Buidheann Leasachaidh Horsiadair, anns na h-Eileanan an Iar, gus Oifigear Pròiseact fhastadh airson an iomairt aca Fallain san Dachaigh. Tha am pròiseact ag amas air cur ri sunnd muinntir na coimhearsnachd le bhith a’ cruthachadh chothroman sòisealta is ionnsachaidh tro mheadhan na Gàidhlig, agus cuideachd tro bhith a’ leasachadh a’ chànain.

Bidh Companaidh Taigh-cluiche Robhanis, a tha stèidhichte ann an Eilean Leòdhais, a’ clàradh shreath de dhealbhan-cluiche Gàidhlig a bhios rim faighinn mar phod-chraolaidhean an-asgaidh, agus rinn an Fhèis Ciùil ùr Mas-fhìor Tional aig Hands Up for Trad cuideachd air tagradh soirbheachail a dhèanamh airson maoineachadh bho Bhòrd na Gàidhlig.

Cleachdaidh Seirbheis Smàlaidh is Teasairginn na h-Alba am maoineachadh aca gus àrd-ùrlar ùr a chruthachadh gus fiosrachadh sàbhailteachd cudromach a thoirt dhan phoball tron Ghàidhlig. Thèid seo a lìbhrigeadh air-loidhne mar thoradh air a’ ghalar lèir-sgaoilte leantainneach.

Agus bidh STÙR / DUST a’ taisbeanadh pròiseact coimhearsnachd didseatach, a’ ceangal pìosan den t-sàr-obair Ghrèigich Antigone air an cluich sa Ghàidhlig, le ceòl traidiseanta, sgrìobhaidhean bàrdachd ùra, vox pops, cinn-naidheachd sna pàipearan-naidheachd agus criomagan film às an tasglainn. Tha e na sgrùdadh cumhachdach air mar a tha sinn a’ tighinn beò fon ghalar sgaoilte, agus tha am pròiseact ag amas air dòigh a thoirt seachad airson coimhearsnachdan a thoirt còmhla, a bhith a’ bruidhinn, a’ seinn, a’ cuimhneachadh agus a’ lorg slighe air adhart.

Tha Oilthigh Ghlaschu, Bun-sgoil Bheinn Chamshroin ann an Cille Bhrìghde an Ear, agus Fèis Phàislig, buidheann ealain a bhrosnaicheas ùidh, foghlam agus com-pàirteachadh ann an ceòl traidiseanta agus cultar na Gàidhlig air feadh Siorrachd Rinn Friù, cuideachd am measg nan tagraichean soirbheachail dhan mhaoineachadh ro-chudromach seo.

Thuirt Màiri NicAonghais, Cathraiche Bhòrd na Gàidhlig: “Tha an galar sgaoilte COVID-19 air dùbhlain shònraichte a chruthachadh dhan a h-uile buidhinn, agus tha sinn air leth toilichte leis an fhreagairt dhan sgeama maoineachaidh COVID againn.

“Tha e fìor mhath na buannachdan a thug am maoineachadh againn air luchd-labhairt agus coimhearsnachdan Gàidhlig air feadh na dùthcha aig an àm duilich seo. Tha raon de phròiseactan a’ dol air adhart a-nis agus tha sin fada den bheachd gum bi iad seo fìor luachmhor dhan a h-uile duine a ghabhas pàirt annta.
Tha Bòrd na Gàidhlig a’ leantainn air adhart a’ stiùireadh leasachadh na Gàidhlig tro bhith ag ionnsachadh, a’ cleachdadh agus a’ brosnachadh a’ chànain, agus bidh am maoineachadh seo cudromach ann a bhith a’ coileanadh nan amasan againn.”

Bidh Bòrd na Gàidhlig a’ ruith diofar sgeamaichean maoineachaidh aig diofar amannan tron bhliadhna. Ach, ma tha moladh agad airson pròiseact aig àm sam bith rè na bliadhna nuair nach eil sgeama maoineachaidh freagarrach fosgailte do thagraidhean, cuir fios thuca gu dìreach air post-d aig tabhartas@gaidhlig.scot no air a’ fòn air 01463 225 454.

Urras Ceann a Tuath na HearadhCeann a Tuath na HearadhSeirbheis Smàlaidh agus Teasairginn na h-AlbaAir feadh na dùthchaPlaywrights’ Studio Scotland / FuaighGlaschuOilthigh Ghlaschu (University of Glasgow)GlaschuÀrd-sgoil Phort RìghPort RìghComhairle Mhoireibh (Moray Council)Moireibh

Buidhnean a fhuair maoineachadh	Àite
Comhairle na Gàidhealtachd (Highland Council)	A’ Ghàidhealtachd
Comhairle Aonghais (Angus Council)	Aonghas
Co-Roinn Ghàidhlig Mhuile agus Idhe	Muile agus Ì
Bun-sgoil Beinn Chamshròin (Mount Cameron Primary)	Cille Bhrìde an Ear
Artsplay Highland	A’ Ghàidhealtachd
Urras Coimhearsnachd Bhràdhagair agus Àrnoil	Bràgar is Àrnol
Hands Up for Trad	Air feadh na dùthcha
Taigh Dhonnchaidh	Eilean Leòdhais
Dannsairean Màiri	Barraigh
Ainmean-Àite na h-Alba	An t-Eilean Sgitheanach
Comhairle nan Leabhraichean	Glaschu
Comhairle nan Eilean Siar	Steòrnabhagh
Bùrach Gaelic Choir	A’ Mhorbhairne
Fèis Phàislig	Siorrachd Rinn Friù
An Comunn Gàidhealach	Inbhir Nis
Buidheann Leasachaidh Horsiadair	Eilean Leòdhais
Comunn Gàidhealach Muile	Muile
Glaschu Beò	Glaschu
Ionad Chaluim Chille Ìle	Earra-Ghàidheal is Bòd
Faclair na Gàidhlig & Tobar an Dualchais	Air feadh na dùthcha
Urras an Taighe Mhòir agus Comunn Eachdraidh Loch Ròg an Ear	Innse Gall
Robhanis SCIO	Eilean Leòdhais
Theatre Gu Leòr / Sgoil Ghàidhlig Ghlaschu	Glaschu
Comunn na Gàidhlig / Sgoil Ghàidhlig Ghlaschu	Glaschu

 

Graham Bryce
Bauer Media
Alba

12.08.2020

Tha mi a’ sgrìobhadh thugaibh bhon bhuidhinn phoblaich a tha an urra ri brosnachadh na Gàidhlig agus a cultar ann an Alba. Fo Achd na Gàidhlig (Alba) 2005, a chaidh aontachadh le Pàrlamaid na h-Alba, tha a’ Ghàidhlig na cànan oifigeil ann an Alba le co-ionannachd spèis leis a’ Bheurla.

Bha a’ phìos naidheachd comadaidh a rinn neach-obrach agaibh air ur stèisean, Clyde 1, aig mu 17:45, 11.08.20 na adhbhar dragh dhuinn.

Bha an dòigh anns an deach a’ Ghàidhlig, a cultar agus na h-eileanan a mhagadh agus a chur an suarachas mì-iomchaidh agus ‘s e dol a-mach a tha seo ris nach gabhar ann an Alba adhartach an latha an-diugh. Cha ghabhar ri bhith a’ dèiligeadh ri mion-shluagh san dòigh seo. Ged a dh’fhaodadh gun robh an craoladair den bheachd gun robh seo dòigheil gu leòr, tha beachdan muinntir na h-Alba taiceil dhan chànan san latha an-diugh agus mar sin, chan eil seo dìreach mì-iomchaidh do luchd-labhairt na Gàidhlig, ach cuideachd do a luchd-taic fad is farsaing.
Tha beachdan sòisealta air gluasad air adhart gu mòr anns na beagan bhliadhnachan mu dheireadh le barrachd aithne air na deagh bhuaidhean a th’ aig iomadachd ann an comann-sòisealta an latha an-diugh agus chuireamaid ìmpidh air Clyde 1 leisgeul poblach a thabhann airson a’ chraolaidh seo agus daingneachadh nach tèid an seòrsa susbaint seo a chraoladh san àm ri teachd.

Mu dheireadh, bhiodh Bòrd na Gàidhlig deònach coinneachadh le stiùirichean Clyde 1 gus beachdachadh air mar a b’ urrainn dhuibh ceangail a dhèanamh leis a’ chànan is coimhearsnachd ann an dòigh nas adhartaiche.
Tha mi a’ dèanamh fiughair ri cluinntinn bhuaibh.

Deagh dhùrachd

Shona C NicIllInnein
Ceannard

Cc Glenn Preston, Stiùiriche, Ofcom Alba

Thuirt neach-labhairt às leth bòrd-stiùiridh Bhòrd na Gàidhlig:

“Tha an leasachadh agus an tasgadh leantainneach againn anns a’ Ghàidhlig an-còmhnaidh a’ lìbhrigeadh deagh thoraidhean. Air a’ bhliadhna seo fhèin, tha Bòrd na Gàidhlig ag obair le 68 buidheann poblach air planaichean Gàidhlig, is ‘on Ghiblean tha e air maoin ùr a stèidheachadh gus taic a chumail ri buidhnean air an tug suidheachadh COVID-19 buaidh, agus tha e air còrr is £1 millean a thoirt do chòrr is 60 buidheann gus an toir iad seachad seirbheisean agus pròiseactan Gàidhlig air feadh na h-Alba. A bharrachd air seo, bidh sinn a’ cur bheachdan a-steach gu cunbhalach do cho-chomhairlean riaghaltais air buaidh COVID-19 air gach raon poileasaidh a tha cudromach dhan Ghàidhlig.

“Tha an iomairt againn le com-pàirtichean gus taic a thoirt do dhaoine òga a tha a’ cleachdadh na Gàidhlig aig an taigh, air mìltean de sheiseanan de ghnìomhan a lìbhrigeadh air-loidhne rè a’ ghlasaidh-shluaigh agus cumaidh sinn oirnn a’ cruthachadh barrachd chothroman anns na mìosan a tha romhainn, agus leis na prìomh chom-pàirtichean againn, tha sinn air aontachadh air dòighean eile gus na gnìomhan a tha sinn a’ maoineachadh a lìbhrigeadh. Tha an àireamh de chloinn a tha ag ionnsachadh tro fhoghlam tro Mheadhan na Gàidhlig air àrdachadh 10% san 12 mhìos seo chaidh, agus tha an àireamh de luchd-teagaisg Gàidhlig air àrdachadh le 5% am-bliadhna, seo àrdachadh de 33% sna 10 bliadhna mu dheireadh.”