Category: Press Release

Thuig sgioba-stiùiridh Bhòrd na Gàidhlig fianais don Chomataidh Foghlaim, Cloinne, is Daoine Òga madainn an-diugh is iad a’ bruidhinn mu Bhile nan Cànan Albannach. Chaidh an aithris fhosglaidh a thoirt seachad le Ceannard Bhòrd na Gàidhlig, Ealasaid Dhòmhnallach, is teachdaireachd làidir aice.

“’S e àm cudromach a tha seo dhan Ghàidhlig agus bheir na co-dhùnaidhean a nì sinn an-diugh buaidh mhòr air ar cànan san àm ri teachd. Agus nuair a chanas mi ar cànan, tha mi a’ ciallachadh cànan na h-Alba. Tha Bòrd na Gàidhlig a’ cur fàilte air a’ Bhile seo. Tha e na cheum air adhart ann an slighe reachdail na Gàidhlig agus chuireamaid gu làidir an aghaidh moladh sam bith nach bu chòir dha a dhol air adhart.

“Dhan fheadhainn againn a bha an làthair aig cuirm gus 50 bliadhna de Shabhal Mòr Ostaig a chomharrachadh oidhche Ardaoin, chuir e ri sunnd an tachartais gun robh an naidheachd air tighinn am bàrr gum bi ball anns a’ Chaibineat aig a bheil Gàidhlig leis an dleastanas airson a’ chànain. Cuideigin a tha an da-rìribh a’ bruidhinn agus a’ tuigsinn ar cànan. Tha sinn an dòchas gun tèid gu math le Ms Fhoirbeis san dreuchd aice agus tha sinn a’ dèanamh fiughair ri bhith ag obair còmhla rithe.

“Tha sinn an dòchas gun atharraich seo an dòigh-obrach a thaobh na Gàidhlig taobh a-staigh an Riaghaltais agus gun tèid beachdachadh air a’ Ghàidhlig thairis air portfoliothan, far as urrainn dhan chànan a bhith na pàirt den fhuasgladh, agus gum bi cothrom air dòigh-obrach poileasaidh aonaichte. Dhèanadh seo tòrr gus an cànan a neartachadh.

“Agus, tha am Bile seo na phàirt den obair gus an cànan a neartachadh aig ìre poileasaidh. Bidh prìomh eileamaidean den Bhile, a’ gabhail a-steach atharrachaidhean air gnìomhan Bhòrd na Gàidhlig agus bun-inbhean airson phlanaichean, gar gluasad air adhart gus dèanamh cinnteach gu bheil na siostaman a th’ againn a’ cumail taic ris a’ chànan. Agus tha e deatamach gun tèid na h-eileamaidean foghlaim den Bhile a chur an gnìomh. Tha feum air soilleireachd air a’ phrìomh mholadh, sgìrean cànain sònraichte, agus bidh obair na comataidh ro-chudromach ann a bhith a’ dèanamh seo.

“Ach, cha bhi an reachdas seo na fhuasgladh air na ceistean a tha romhainn aig ìre leasachaidh coimhearsnachd, a dh’fheumas modal tasgaidh ùr agus follaiseach gus na targaidean ann am Plana Nàiseanta ùr na Gàidhlig a lìbhrigeadh.

“Feumaidh mi iomradh a thoirt air ar tagradh a thaobh Meòrachan Ionmhais a’ Bhile, far a bheil sinn a’ daingneachadh cho cudromach ’s a tha e modal ionmhais a bhith mar phrìomh eileamaid ann an soirbheachas an reachdais seo. Mar a thuirt sinn san tagradh sgrìobhte againn “Gus a làn bhuaidh a choileanadh, feumaidh taic a bhith aig a’ Ghàidhlig air feadh an Riaghaltais le maoineachadh cothromach a tha a rèir dleastanasan reachdail Bhòrd na Gàidhlig”.

“Chan e cànan a-mhàin a th’ anns a’ Ghàidhlig. Do mhòran, mi fhìn nam measg, tha i na dhòigh-beatha, aig cridhe mo cheangal ri mo chultar, mo dhualchas agus mo mhiannan airson mo theaghlach agus mo choimhearsnachd. Do dh’Alba, tha i na prìomh eileamaid den chomann-shòisealta anns a bheil sinn beò, de ar n-eachdraidh agus bidh i air leth cudromach dhuinn san àm ri teachd.  Tha i na stòras sòisealta, eaconamach agus cultarail. Tha i gun phrìs is gun samhail. Tha an reachdas seo na cheum air adhart.  Cha toir e dhuinn a h-uile fuasgladh a tha a dhìth oirnn, agus feumar prìomhachas a thoirt ri bhith a’ dèiligeadh ris a’ mhodail maoineachaidh mhì-fhreagarrach, ach bidh e na phrìomh cheum ann a bhith a’ gluasad air adhart solar airson na Gàidhlig.”

Chaidh clàradh a dhèanamh air an t-seisean agus tha e ri coimhead air làrach-lìn Phàrlamaid na h-Alba.

Tha Bòrd na Gàidhlig air leth thoilichte an naidheachd fhaighinn gun do dh’fhoillsich Rùnaire a’ Chaibineit airson Foghlam agus Sgilean an naidheachd gun tèid Stiubhart MacLeòid a chur an dreuchd fad greis eile mar Bhall de Bhòrd na Gàidhlig.

’S e ball den Institiud Cairte airson Ionmhas Poblach agus Cunntasachd (ICIPC) a th’ ann an Stiubhart, is tha e a’ toirt leis tuigse is eòlas ionmhais agus cunntasachd don dhreuchd aige mar Chathraiche Comataidh an Sgrùdaidh agus Dearbhachd. Tha e air a bhith an sàs ann an gnìomhan is buidhnean ceangailte ri Gàidhlig airson iomadach bliadhna, is tha ùidh aige ann an cur-air-adhart is glèidheadh a’ chànain am measg luchd-ionnsachaidh is nan coimhearsnachdan traidiseanta.

Mairidh a’ bhallrachd as ùr seo ceithir bliadhna is leanaidh i bhon 16 Màrt 2024 gu 15 Màrt 2028.

Tha barrachd fiosrachaidh mu dhreuchd Stiubhart MacLeòid ri lorg air làrach-lìn Riaghaltas na h-Alba.

Tha Bliadhna Ùr agus Plana Nàiseanta ùr airson na Gàidhlig a’ cruthachadh cothrom gus builean a choileanadh tro cho-obrachadh, a rèir Cathraiche Bhòrd na Gàidhlig. A’ bruidhinn agus i a’ cur fàilte air a’ Bhliadhna Ùir agus toiseach an ath Phlana Nàiseanta airson 2023–28, a chaidh fhoillseachadh aig deireadh 2023, thuirt Màiri NicAonghais:

“A’ coimhead air adhart ri àm a bhios gu math cudromach dhan Ghàidhlig, tha mi air leth toilichte gu bheil Plana Nàiseanta againn a leigeas leinn obrachadh còmhla gus adhartas a dhèanamh ann am brosnachadh agus leasachadh na Gàidhlig. Aig a chridhe, tha leudachadh a ghabhas tomhas san àireimh dhaoine a tha a’ bruidhinn, ag ionnsachadh, a’ cleachdadh agus a’ toirt taic dhan Ghàidhlig.

“Tha Bòrd na Gàidhlig a’ dol a dh’ullachadh Plana Corporra a-nis a mhìnicheas mar a choileanar na h-amasan agus targaidean anns na prìomh raointean ainmichte sa Phlana Nàiseanta. Feumar co-obrachadh gus soirbheachadh agus bheir am Plana Nàiseanta seo ùghdarrasan, buidhnean, agus coimhearsnachdan còmhla, gu dearbh, bheir e còmhla a h-uile duine aig a bheil ùidh ann a bhith a’ dèanamh cinnteach gun soirbhich a’ Ghàidhlig air feadh na h-Alba, agus nas fhaide air falbh.

“Tha mi cuideachd a’ cur ìmpidh air a h-uile duine a dhol an sàs ann am pròiseas Bile nan Cànan Albannach, a bhios a’ dèanamh a shlighe tro Phàrlamaid na h-Alba am-bliadhna. Tha reachdas na bhunait chudromach airson leasachadh agus tèarainteachd a’ chànain agus feumaidh sinn an cothrom seo a ghabhail gus inbhe laghail na Gàidhlig a neartachadh.”

Faodar barrachd a leughadh mun Phlana Nàiseanta Gàidhlig an seo.

An-dè dhearbh Rùnaire a’ Chaibineit airson Foghlam agus Sgilean, a’ Bh-ch. NicGilleRuaidh, gun deigheadh Màiri NicAonghais a chur an dreuchd a-rithist mar Chathraiche Bhòrd na Gàidhlig.

Cathraiche

Thar nam bliadhnaichean tha iomadach dreuchd ceannardais air a bhith aig Màiri NicAonghais sa choimhearsnachd ionadail aice ceangailte ri cànan is cultar na Gàidhlig, foghlam is leasachadh coimhearsnachd, is a’ gabhail a-steach tràth-bhliadhnaichean, bun-sgoil is ionnsachadh inbhich. Bha Màiri, a tha roimhe air a bhith na ceannard-sgoile aig Sgoil an Iochdair, cuideachd na ball de Bhuidhinn nan Eilean Siar airson a’ Mhodh-obrach 1+2 a thaobh ionnsachadh cànain. ’S e Màiri cathraiche Chnoc Soilleir Earr. is aon de bhun-bhuill bùird Cheòlas Uibhist – a’ bhuidheann ealaine fìor chliùiteach Ghàidhlig. Tha i cuideachd air suidhe air bùird grunn bhuidhnean nàiseanta, leithid Comhairle Ealain na h-Alba is Comataidh Craolaidh Gàidhlig. Tha Màiri a’ fuireach ann an Uibhist a Deas.

Tha Mairi air a bhith na Cathraiche Bòrd na Gàidhlig bho 16 Màrt 2020.

A’ cur an dreuchd a-rithist

Mairidh an dreuchd seo dà bhliadhna is leanaidh e bho 16 Màrt 2024 gu 15 Màrt 2026.

Tha an dreuchd seo air a riaghladh le Coimiseanair nan Inbhean Beusach.

An-diugh chaidh a chur an cèill le Rùnaire a’ Chaibineit airson Foghlam agus Sgilean, a’ Bh-uas NicGilleRuaidh, gun deach Raibeart Dunbar, Iain Dòmhnallach, Michelle NicLeòid agus Dòmhnall Mac a’ Phì a shuidheachadh mar Bhuill de Bhòrd na Gàidhlig.

Thuirt Màiri NicAonghais, Cathraiche Bhòrd na Gàidhlig:

“Tha sinn air leth toilichte fàilte bhlàth a chur air na buill ùra aig Bòrd na Gàidhlig. Bidh an ceathrar bhall ùra a’ toirt dhuinn a leithid de bheairteas eòlais thar raon farsaing de chuspairean agus bidh seo nas cudromaiche agus nas buannachdail dhuinn na bha e a-riamh, fhad ‘s a bhios Bòrd na Gàidhlig a’ coimhead air adhart ri Plana Cànain Nàiseanta Gàidhlig ùr agus ri toirt a-steach Bile Chànanan na h-Alba.”

Buill

Tha Raibeart Dunbar air a bhith na Ollamh Ceiltis aig Oilthigh Dhùn Èideann bhon Ògmhìos 2013. ’S e aon de phrìomh eòlaichean na cruinne air lagh is poileasaidh shluaghan mion-chànain. Tha e na eòlaiche air Comhairle na h-Eòrpa a thaobh chùisean mion-chànain agus, bhon Ghearran 2023, tha e air a bhith na bhall de Chomataidh Eòlaichean na Cairte Eòrpaich son Cànain Sgìreil is Mion-chànain, cùmhnant le Comhairle na h-Eòrpa. Cuideachd tha e air obrachadh còmhla ri Coimisean Venicena Comhairle Eòrpaich a thaobh lagh cànain is poileasaidh cànain. Gu tric tha e air stiùireadh a thoirt do riaghaltasan, buidhnean poileasaidh cànain is NGOan mu reachdas mhion-chànain. Am measg iad seo tha Acadaimidh na Cuimrigh a thaobh Ceum na Cuimris (A’ Chuimrigh) 2011. Choisinn Raibeart PhD bho Oilthigh Dhùn Èideann mu bheatha is dàin shaoghalta Iain MhicIlleathain (1787-1848), am bàrd à Tiriodh is Alba Nuadh, a thuilleadh air LL.M bho Sgoil Eaconamais Lunnainn, LL.B bho Sgoil Lagha Thalla Osgoode, Toronto is BA bho Oilthigh Thoronto.

 

’S e Iain Dòmhnallach fear le Gàidhlig bhon ghlùn, à Uibhist a Deas o thùs, a tha a’ fuireach ann an Dùn Èideann. Às dèidh ceum a choisinn ann an gnothachas, dh’obraich e anns a’ ghnìomhachas IT tràth na dhreuchd is chur e seachad còrr air 30 bliadhna den bheatha obrach aige ann an roinn shaor-thoileach is coimhearsnachd na h-Alba mus do leig e seachad a dhreuchd ann an 2022. Anns an roinn ud dh’obraich e dreuchdan leithid Oifigear Leasachaidh is a bhith na Stiùiriche is Àrd-cheannard aig carthannasan nàiseanta. Thug seo tuigse dha air leasachadh coimhearsnachd èifeachdach, stiùireadh glic is comasach de mhaoinean poblach is deagh riaghladh. Fhrithilich e seirbheis air bùird urrasair grunn bhuidheann saor-thoileach thar nam bliadhnaichean is tha e an-dràsta na chomhairliche saor-thoileach do Chomhairle Shaoranach na h-Alba a thuilleadh air a bhith a’ ruith chlasaichean còmhraidh air-loidhne do luchd-ionnsachaidh na Gàidhlig.

 

Buinidh Michelle NicLeòid a Leòdhas bho thùs is tha i na h-Ollamh Gàidhlig aig Oilthigh Obar Dheathain. Tha Michelle air Gàidhlig is cuspairean ceangailte ris a’ chànan a theagasg aig oilthighean ann an Alba is Èirinn son còrr air 25 bliadhna. Tha i cuideachd air cùrsaichean sòiseo-chànanachais ghnìomhaich a theagasg is PhDan ann am planadh cànain a stiùireadh. ’S iomadach suidheachadh ceannais a th’ air a bhith aice do chànain ann am foghlam àrd-ìre – nam measg a bhith mar aon de thriùir Cho-eòlaichean Rannaschaidh Chànain a chaidh a mhaoineachadh le Comhairle Rannsachaidh nan Ealainean is Daonnachdan far na bheachdaich an obair aice air mar a b’ urrainn rannsachadh taic a chur ri amasan poileasaidh chànain tùsanach na Rìoghachd Aonaichte. Tha i cuideachd an-dràsta a’ suidhe air a’ Chomataidh Ro-innleachdail son Cànain ann am Foghlam Àrd-ìre aig Acadaimidh Bhreatainn/Comhairle Chànain nan Oilthigh. Rinn Michelle rannsachadh air litreachas is tèatar na Gàidhlig, togail dara chànain is planadh cànain coimhearsnachd. Tharraing a cuid rannsachaidh air planadh cànain misneachd bhon trì bliadhna aice mar Oifigear Phròiseact is an uair sin Stiùiriche le Ionad Chaluim Chille Ìle is o chionn greis dh’obraich i le Comann na Gàidhlig is Sabhal Mòr Ostaig air pròiseact a’ Bhùird gus lìonra a stèidheachadh son oifigearan Gàidhlig. Tha i an-dràsta na Cathraiche aig Theatre Gu Leòr is Urras NicCuaig.

 

’S e Dòmhnall Coinneach (DK) Mac a’ Phì neach-labhairt na Gàidhlig bhon ghlùn a rugadh is a thogadh ann an coimhearsnachd Ghàidhlig làidir Uibhist a Deas far an robh athair nach maireann, Iain, na thidsear Ghàidhlig fad 40 bliadhna. Chaidh luachan, eòlas is sgilean DK buileach a leasachadh thairis naoi bliadhna ann an sgoiltean-diadhaireachd, trì dhiubh sin ann am Valladolid san Spàinn. Ann an 1983, an trup seo a’ teagasg Beurla san Spàinn mar phàirt de cheum aig Oilthigh Ghlaschu, thàinig fìor atharrachadh air slìghe a bheatha nuair a chaidh a dhearbhadh le diostònia na h-amhaich. Às dèidh dha ceumnachadh le MA (Urr) ann an Eòlas Iospàinnteach ann an 1985, is an uair sin bho Cholaiste Napier (a-nis Oilthigh Napier), Dùn Èideann ann an 1986 le Dioplòma Iar-cheumnach ann am Margaidheachd is Cànain Eòrpach, thòisich e a bheatha obrach le carthannas a bha a’ toirt taic do dhaoine gun obair a bhith a’ faighinn obair. Bhon uair sin, bhiodh e na phrìomh phàirt de a bheatha a bhith a’ brosnachadh sgilean is ionnsachadh do dhaoine uile gu lèir, gu h-àraid iadsan as motha a tha a’ fulang às-dùnadh agus ana-cothrom. Lean obair shaor-thoileach tro na bliadhnaichean ud cuideachd – na measg a bhith a’ stèidheachadh na ciad buidhne fèin-chuideachaidh do dhaoine le diostònia ann an Alba is an uair sin a bhith air a shuidheachadh mar a’ chiad oifigear aig Dystonia UK taobh muigh Lunnainn.

Às dèidh fichead bliadhna de dhreuchdan leasachaidh le carthannasan is iomairtean na roinne poblaich, ann an 2009 chaidh DK fhastadh mar a’ chiad phrìomh oifigear poileasaidh is leasachadh ro-innleachdail son planadh corporra is leasachadh na Gàidhlig am broinn Comhairle Baile Ghlaschu le uallach son a h-uile pàirt de Phlanaichean Gàidhlig na Comhairle. ’S e leudachadh Foghlam tro Mheadhan na Gàidhlig is buileachadh a’ Phlana Ghàidhlig cuideachd gealltanasan ann am Plana Ro-innleachdail Comhairle Baile Glaschu son 2022-2027. Tha cuideachd feadhainn de theaghlach DK a tha ag obair, no aig a bheil clann, ann am Foghlam tro Mheadhan na Gàidhlig. Tha ùidh shònraichte aig DK ann an spòrs, gu h-àraid ball-coise, is tha e air beachdan a thoirt seachad mu bhall-coise, diostònia is sgeulachdan farsaing eile air prògraman radio is teilidh na Gàidhlig thairis deichean de bhliadhnaichean. Rinn BBC Alba prògram aithris mu a bheatha le diostònia – Dystonia: Beatha air Fhiaradh / Life at an Angle – is bhuannaich seo aon de Dhuaisean na Gàidhlig ann an 2021. ’S e cuideachd aon de dh’iomadh guth na Gàidhlig aig DuoLingo is tha e air a bhith na bhall-bhùird de Chomann na Gàidhlig bho 2018 is FC Sonas bho 2022.