Category: Consultations

Air 1 Màrt 2023, chur Bòrd na Gàidhlig freagairt a-steach don cho-chomhairle aig a’ Chomataidh Didseatach, Cultar, Meadhanan is Spòrs aig Riaghaltas na Rìoghachd Aonaichte a tha a’ dèanamh sgrùdadh air slàinte is àm ri teachd mhion-chànain.

Am measg na bha san fhreagairt:

Atharraichean air am Moladh do Dhreuchd Riaghaltas na RA

1. Bi na soidhniche do Chùmhnant UNESCO airson Dìon Dualchas Cultarach Neo-bheanailteach. Bheireadh seo seachad frèam cruinneil a bheir taic do gach mion-chànan dùthchasach na RA agus a bheireadh slatan-tomhais inbhe, aithne agus taic eadar-nàiseanta seachad.

2. Gach Roinn de Riaghaltas na RA aig a bheil raon-ùghdarrais na h-Alba beachdachadh air dè dh’fhaodadh iad a dhèanamh gus taic a thoirt do Phlana Cànain Nàiseanta na Gàidhlig, ri linn a’ phoileasaidh a th’ ann an-dràsta gus seo a chur an sàs sa Chuimris a-mhàin. Bhiodh sin a’ gabhail a-steach na Roinnean:

• Aig a bheil làraich ann an Alba. Mar eisimpleir, Oifis Rùnaire na Stàite airson Alba, Roinn Leasachaidh Eadar-nàiseanta.
• Suidhichte ann an àiteachan eile san RA.Tha feum air reachdas air feadh na RA airson mion-chànanan gus am bi seirbhisean aig Roinnean agus seirbheisean iomchaidh aig Riaghaltas na RA (m.e. DVLA) rim faighinn ann an Cuimris, Gàidhlig na h-Alba agus Gàidhlig na h-Èirinn. Cuidichidh sin ann an dèanamh cinnteach gum bi spèis cho-ionann aig gach aon de na trì mion-chànanan ris a’ Bheurla.

3. Ath-sgrùdadh a dhèanamh air poileasaidh maoineachaidh Riaghaltas na RA airson MG ALBA agus ga ath-sgrùdadh gus am bi e cothromach a rèir nam modalan a tha ag obair airson craoladh Cuimris is Gàidhlig na h-Èirinn.

4. Tha Maoin Levelling Up Riaghaltas na RA air a cho-stiùireadh le Roinn Ionmhais na Banrigh, an Roinn Levelling Up, Taigheadas is Coimhearsnachdan agus Roinn na Còmhdhalach. Bu chòir ath-sgrùdadh a dhèanamh air slatan-tomhais na Maoin gus dèanamh cinnteach gun tèid dèiligeadh gu cothromach ri pròiseactan cultarail agus eile a tha a’ toirt taic dhìreach do mhion-chànanan dùthchasach na RA.

5. Leis gu bheil an RA a’ cur ainm ris a’ Chairt Eòrpach airson Mion-chànanan is Cànanan nas Lugha air an Cleachdadh, bu chòir do Riaghaltas na RA mothachadh a thogail mu mhion-chànanan na RA a tha air an gabhail a-steach sa Chairt agus taic a thoirt do bharrachd chothroman airson an ionnsachadh.

Faodar am freagairt slàn a leughadh an seo.

Anns a’ Ghearran 2023 chur Bòrd na Gàidhlig freagairt a-steach dhan cho-chomhairle – Rannsachadh Com-pàirteachaidh Poblach le Pàrlamaid na h-Alba.  Am measg na puingean a chaidh a thogail, thuirt sinn:

’S e aon de na Prìomh Teachdaireachdan ann an Aithisg an Rannsachadh Com-pàirteachaidh Poblach gum feum “Pàrlamaid na h-Alba barrachd a dhèanamh gus innse do dhaoine mun obair chosnachaidh agus chom-pàirteachaidh aice”. Tha Bòrd na Gàidhlig ag aithneachadh sàr obair Oifigear na Gàidhlig aig a’ Phàrlamaid ach dh’fhaodadh barrachd a bhith a bhith air a dhèanamh gus co-ionannachd com-pàirteachaidh a dhèanamh cinnteach do luchd-labhairt na Gàidhlig. Bhiodh e a’ gabhail a-steach a bhith a’ cur cuideam air comas Gàidhlig a chleachdadh ann a bhith a’ freagairt ris na Pàrlamaid ann an sgrìobhadh no a’ toirt seachad fianais beòil. Bhiodh cleachdadh na Gàidhlig ann an cosnachadh a’ meudachadh ùidh agus com-pàirteachas le luchd-cleachdaidh na Gàidhlig – an dà chuid am measg buidhnean agus luchd-fa-leth.

Faodar am freagairt slàn a leughadh an seo.

Chur Bòrd na Gàidhlig freagairt a-steach dhan Cho-chomhairle Bile Carthannais (Riaghladh is Rianachd) (Alba) le Pàrliamaid na h-Alba sa Ghearran 2023.  San fhreagairt, thuirt sinn:

Tha obair Bòrd na Gàidhlig a’ gabhail a-steach airgead a sgaoileadh do bhuidhnean gus taic a thoirt do leasachadh na Gàidhlig. Tha an ùidh a th’ againn anns a’ Bhile seo a’ nochdadh prìomh àite charthannasan mar chom-pàirtichean lìbhrigidh. Tha iad deatamach do obair Bhòrd na Gàidhlig, leis na nì iad a’ cur ri lìbhrigeadh soirbheachail de ghnìomhan PCNG agus a’ meudachadh ar ruigsinneachd air feadh na h-Alba.

Bho 2018/19, tha sinn air 522 tabhartasan a bhuileachadh air 181 carthannas eadar-dhealaichte. Tha sin faisg air dàrna leth (48%) na h-àireimh iomlain de thabhartasan a thug sinn seachad.

Bha luach ar tabhartasan do charthannasan aig an àm sin faisg air £13m. Tha sin còrr air dà thrian (c70%) de luach nan tabhartasan uile a thug sinn seachad.

Faodar am freagairt slàn a leughadh an seo.

Chur Bòrd na Gàidhlig freagairt a-steach dhan cho-chomhaile leis a’ bhuidheann poblach Àireanneach Eachdraidheil Alba air an ro-innleachd ùr aca.  Am measg na puingean a chaidh a-steach ann, bha:

Is e ar dualchas – so-bheantainn no do-bheantainn, cultarail no nàdarra – an goireas a leigeas leinn buannachdan a chruthachadh agus ar cinn-uidhe a ruigsinn”. Bu chòir don Ro-innleachd a ràdh gu bheil dualchas do-bheantainn a’ gabhail a-steach cànan, agus an cultar co-cheangailte ris: a’ ciallachadh gu bheil a’ Ghàidhlig, mar eisimpleir, na maoin dualchais do-bheantainn nàiseanta.

Mar sin, tha a’ Ghàidhlig “a’ cuideachadh le bhith ag innse sgeulachd na h-Alba don t-saoghal”. Tha i deatamach airson gun tuig sinn an cruth-tìre, an cultar, agus an comann-sòisealta co-cheangailte ri mòran sgìrean ann an Alba, a’ gabhail a-steach ainmean-àite agus feartan topografach.

Faodar am freagairt slàn a leughadh an seo.

San t-Samahin 2022 chur Bòrd na Gàidhlig freagairt a-steach dhan cho-chomhairle – Ath-leasachadh Theisteanasan na h-Alba – Ath-sgrùdadh Hayward.  Am measg na puingean a bha san fhreagairt, thuirt sinn:

Bu chòir na h-aon chothroman a thoirt do sgoilearan FtG is a th’ aig daoine òga ann am FtB gus coileanadh a thaisbeanadh tron Ghàidhlig agus bu chòir na structaran a tha a dhìth gus seo a lìbhrigeadh a chur an gnìomh aig an aon àm ri structaran FtB.

Faodar am freagairt slàn a leughadh an seo.

Tha am Ministear airson Foghlam Àrd-ìre, Foghlam Adhartach, Cosnadh Òigridh agus Trèanadh air gairm airson fianais airson ath-sgrùdadh neo-eisimeileach air lìbhrigeadh sgilean ann an Alba.

Tha Bòrd na Gàidhlig air freagairt a chur a-steach don cho-chomhairle seo anns an robh na leanas:

Mholamaid gum biodh cruth-tìre nan sgilean a’ gabhail a-steach raon de chùisean co-cheangailte ri coimhearsnachdan Gàidhlig air feadh na dùthcha gu h-iomchaidh. Ann an Alba tha foghlam air a sholarachadh tro mheadhan na Gàidhlig no na Beurla agus tha e cudromach gun dèan an ro-innleachdan sgilean againn agus na buidhnean a tha a’ stiùireadh leasachaidh cinnteach gun tèid beachdachadh air an dà chuid foghlam tro mheadhan na Gàidhlig (FtG) agus tro mheadhan na Beurla (FtB) sa phlanadh uile.

Faodar am freagairt slàn a leughadh an seo.

Tha Bòrd na Gàidhlig air freagairt a chuir a-steach do cho-chomhairleachadh Riaghaltas na h-Alba air ro-innleachd ùr airson seargadh-inntinne. Is e pàipear deasbaid a tha seo a chaidh a leasachadh gus daoine a chuideachadh gus dèiligeadh ri poileasaidh seargadh-inntinn san àm ri teachd ann an Alba.

Am measg nam puingean a thog Bòrd na Gàidhlig:

Thathar ag aithneachadh sa chumantas gum faod luchd-labhairt dùthchasach cànain a dhol air ais gu ìre mhòr no uile gu lèir dhan chànan mhàthaireil aca nuair a thig seargadh-inntinn orra an toiseach.  Dh’fhaodadh gun cuir iad faclan den aon chiall ann an cànan as aithne dhaibh nas fheàrr an àite faclan (mar eisimpleir, sa Bheurla).

Ann an cuid de shuidheachaidhean, ’s e Gàidhlig a bhios ann agus dh’fhaodadh gun toir seo fìor dhroch bhuaidh air daoine an uair sin mura h-eil Gàidhlig ga bruidhinn leis a’ mhòr-chuid de dhaoine mun cuairt orra.

Tha cànan na phàirt bhunaiteach de bhith daonna. Mura h-eil ach beagan dhaoine no mura h-eil duine sam bith mun cuairt ort a’ tuigsinn a’ chànain a tha air fhàgail agad, dh’fhaodadh seo aonaranachd, breisleach, sàrachadh, no trom-inntinn adhbharachadh. Chan urrainn dhut rudan sìmplidh innse do dhaoine mar dè bu toigh leat ithe no dèanamh (m.e. dol a-mach air cuairt) agus, a cheart cho cudromach, do smuaintean is faireachaidhean a chur an cèill.

Thathar ag aithneachadh sa chumantas gum faod a’ chomas bruidhinn anns a’ chànan thaghte aig daoine (m.e., Gàidhlig) a’ cur gu mòr ri sunnd aig amannan tinneis no iomagain. Tha e cuideachd a’ dèanamh cinnteach à co-ionnannachd làimhseachaidh.

Tha an fhaotainneachd a th’ ann de chothroman bruidhinn anns a’ Ghàidhlig na eisimpleir soilleir de na tha an co-chomhairleachadh ag ràdh na “dh’fheumas sinn uile a dhèanamh còmhla gus dèanamh cinnteach gun tèid taic a chumail ri daoine le seargadh-inntinn agus an teaghlaichean/luchd-cùraim beatha math a bhith aca, ann an dòigh a fhreagras orra fhèin” (le cuideam). Bu chòir fa-near a thoirt dha seo anns a’ Phlana ùr.

Faodar am freagairt slàn a leughadh an seo.

Tha Bòrd na Gàidhlig air freagairt a chuir a-steach do cho-chomhairleachadh Riaghaltas na h-Alba leis an tiotal “Let’s Talk Scottish Education“. Bheir a’ cho-chomhairle seo fiosrachadh dhuinn mar a thèid foghlam ann an Alba a lìbhrigeadh airson ginealaichean ri teachd.

Am measg nam puingean a thog Bòrd na Gàidhlig:

Bu chòir do dh’Fhoghlam na h-Alba siostam foghlaim a thoirt seachad, a tha stèidhichte air na prìomh phrionnsabalan a leanas agus iad uile a’ buntainn gu dìreach ri lìbhrigeadh Foghlam tron Ghàidhlig (FtG) agus Foghlam Luchd-ionnsachaidh na Gàidhlig (FLI).

a) ionnsachadh de dh’àrd-chàileachd dhan chloinn agus daoine òga uile thar an speactram 3-18 stèidhichte air a’ phrionnsapal bhunaiteach gu bheil Alba a’ toirt seachad foghlam ann an dà chànan, an dàrna cuid tro mheadhan na Beurla no tro mheadhan na Gàidhlig.

b) Taobh a-staigh an dà chuid foghlam tro mheadhan na Beurla (FtB) agus FtG, tha a’ Ghàidhlig agus a cultar mar phàirt den churraicealam gus dèanamh cinnteach gu bheil a h-uile duine ann an Alba a’ tuigsinn cho cudromach ’s a tha an cànan mar phàirt bhunaiteach de dhualchas cultarach na h-Alba.

c) Bidh an dà chuid FtG agus FtB a’ dèanamh cinnteach gu bheil clann agus daoine òga a’ togail raon farsaing de sgilean a bharrachd air eòlas agus tuigse air susbaint dealbhaichte taobh a-staigh a’ churraicealaim.

d) Tha ionnsachadh didseatach air fhighe a-steach do gach prògram ionnsachaidh taobh a-staigh FtG agus FtB agus thathar a’ toirt aire shònraichte ri bhith dèanamh cinnteach gu bheil cothroman ionnsachaidh didseatach air an toirt seachad sa Ghàidhlig agus sa Bheurla.

e) Tha siostam foghlaim na h-Alba ag aithneachadh agus a’ taisbeanadh gu bheil e dealasach a thaobh leasachadh leantainneach stèidhichte air fèin-luachadh làidir. Bu chòir na prionnsapalan bunaiteach sin a bhith follaiseach ann an lìbhrigeadh FtG agus FtB.

Faodar am freagairt slàn a leughadh an seo.